Binnen de Diepenring heet de straat de Oude Kijk in ’t Jatstraat; daarbuiten ligt de Nieuwe Kijk in ’t Jatstraat. Oorspronkelijk werd de straat ook Rechte Jat genoemd, de huidige Kromme Elleboog was toen bekend als de Kromme Jat. De straat loopt vanaf de Zwanestraat tot aan de diepenring. Ten zuiden van de Zwanestraat loopt de Kijk in ’t Jatstraat door als de Stoeldraaierstraat tot aan de Vismarkt.
Het woord “Jat” is afgeleid van het Middelnederlandse woord “gate”, wat staat voor straat.
De Oude Kijk in ’t Jatstraat draagt sinds 1739 de huidige straatnaam, die is afgeleid van de gevelsteen “Ick kick nog int” in perceel 79. De steen is in 1625 overgebracht uit een toen af te breken huis dat de straat bij de stadsmuur afsloot (de straat kende ter plaatse geen stadspoort). Op de bewaard gebleven gevelsteen ontbreekt het woord ‘jatt’ (verwant aan Duitse Gasse). Bedoeld wordt: ‘Ik kijk nog in de straat’ of ‘straat van het huis Kijk in ’t.
Onderduikkelder
Op nummer 10 was in 1895 de niet-Joodse slagerij Assink gevestigd. De ornamenten boven de etalage herinneren daar nog aan. De winkel is op de monumentenlijst geplaatst. Van de inrichting is zoveel mogelijk in ere hersteld. In de kelder hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog onderduikers gezeten.
Vereniging of Sociëteit De Harmonie
was een cultureel complex aan de Oude Kijk in ’t Jatstraat 26 in de stad Groningen. Tegenwoordig is het de benaming voor het universiteitscomplex met de Faculteit der Letteren/Faculteit Rechtsgeleerdheid/Talencentrum en collegezalen dat op dezelfde plek werd gebouwd. Voor het complex staat een buste van Aletta Jacobs (Sappemeer, 9 februari 1854 – Baarn, 10 augustus 1929) omdat zij hier als eerst vrouw afstudeerde aan een Nederlandse universiteit. Behalve Aletta Jacobs promoveerde ook Bertha (Betsy) Bakker-Nort (Groningen, 8 mei 1874 – Utrecht, 23 mei 1946) hier met een proefschrift over feminisme.
Joodse Bewoners
38b – Gezin Nanny van Hessen-de Beer
Op dit adres woonde Nanny de Beer (Emden, 26 september 1879 – Assen, 18 mei 1942), weduwe van vleeshandelaar Leo van Hessen (Groningen, 03-04-1873 – Groningen, 24-10-1933) met haar zoon Herman van Hessen (Groningen, 05-08-1912 – Mauthausen, 14-03-1945). Haar zus Johanne de Beer (Emden, 10 juli 1881 – Sobibor, 20 maart 1943) woonde eveneens op dit adres in juni 1941 met haar man Julius van Hessen (Groningen, 30 april 1875 – Sobibor, 20 maart 1943).
41 – Simon van Stratum – Dansschool
Dansleraar Simon van Stratum (Amsterdam, 30 april 1890) en zijn echtgenote, onderwijzeres Elsiena Zuidema (Wildervank, 11-11-1894) waren op 3 september 1944 precies 25 jaar getrouwd. Een dag later werden ze weggevoerd naar Theresienstadt. Simon werd van daaruit doorgestuurd naar Auschwitz waar hij op 2 oktober 1944 werd vermoord.
Zijn vrouw en kinderen hebben de Shoah overleefd.
69 – Gezin Meijer-Kisch
Hier woonden Jacob Herman Meijer (Zwijndrecht, 8 februari 1873 – Groningen, 3 maart 1953) en zijn vrouw Lea Kisch (Groningen, 21 augustus 1869 – Groningen, 9 november 1950). Beiden hebben de Shoah overleefd. Hun 4 dochters, Eva, Hester, Hanneke en Sera, zijn echter allen vermoord. Behalve Eva woonden zij bij hun ouders in.
Op dit adres heeft ook Benjamin Pais gewoond (Delfzijl, 10 februari 1915 – Bergen-Belsen, 1 maart 1945).
71 – Philip van Gelder
Slager Philip van Gelder (Groningen, 6 december 1906 – Auschwitz, 30 april 1943) heeft hier een tijdje zijn rund- kalfs- en varkensslagerij gehad. In 1934 verhuist de zaak naar de Nieuwe Ebbingestraat 106.
Bronnen:
Boek: Groningen: Beste Binnenstad van Nederland – Johan van Gelder
Groninger Archieven
Joods Monument
USC Shoah Foundation, USC-SF nr. 04669 (interview Rita Granaada-van Stratum)
Wikipedia
Illustraties:
Beeldbank Groningen
Gepubliceerd:
12-03-2022