Het besluit van het kerkbestuur van de Groninger Joodse gemeente om de chazan (voorzanger) te laten begeleiden door een zangkoor leidt in 1851 tot een ernstig conflict. Volgens Stefan van der Poel “ter vervanging van het chaotische geschreeuw dat tot die tijd voor bidden doorging”. Tijdens een synagogedienst komt het zelfs tot een handgemeen. De tegenstanders besluiten zich af te scheiden en vormen de gemeente Teschuath Jisraël (Redding van Israël).
Joseph Samuel van Ronkel (1823-1902), oudste kind van Samuel Joseph van Ronkel en Eva Joseph Cohen, stond aan de basis van de afscheiding die leidde tot de oprichting van Teschuath Jisraël en een eigen synagoge. Van deze nieuwe gemeente was Joseph Samuel van Ronkel lange tijd secretaris en later voorzitter. Op 3 juni 1856 nemen zij een eigen synagoge in gebruik aan het Zuiderdiep. Slechts 25 jaar houdt deze synagoge het vol.
In 1881 werden de meningsverschillen tussen de oude en de nieuwe Joodse Gemeente bijgelegd. De synagoge aan het Zuiderdiep, algemeen bekend onder de naam Tweede sjoel of Kleine sjoel, bleef vervolgens tot 1926 in gebruik als zogenaamde dagsynagoge.
In 1933 werd dit gebouw gesloopt. Bij de verkoop besliste het rabbinaat, dat “de [ver]koopprijs vermeerderd met eventueel te kweeken rente, bestemd moest worden voor een nieuwe jeugdsjoel.”
Ter plekke herinnert aan het gebouw nu alleen nog een afbeelding op een glas-in-loodraam in het door architect Johannes Prummel ontworpen vervangende pand Gedempte Zuiderdiep 49.
Samuel Joseph van Ronkel (1794-1877)
De familiegeschiedenis van Samuel Joseph van Ronkel illustreert op treffende wijze de moeizame zoektocht van de Gronings-Joodse gemeenschap naar een balans tussen behoud van de traditionele joodse identiteit en het streven naar verdere integratie. Net als vele Groningse Joden waren de Van Ronkels afkomstig uit het Duitse Rijk. De familienaam is hoogstwaarschijnlijk afgeleid van het Duitse stadje Runkel, een plaatsje in de omgeving van Limburg a/d Lahn in Hessen. Samuel was getrouwd met Eva Cohen (1798-1850) wier grootvader, Isaac Joseph Cohen, de eerste rabbijn in Groningen was en wier overgrootvader, Mozes Goldsmid, tot de stichters van de Joodse gemeente had behoord.
Auteur:
Nehemia Mulder
Bronnen:
Geschiedenisbibliotheek Groningen
Groninger Archieven
Illustraties:
Beeldbank Groningen
Gepubliceerd:
14-07-2021